Maand: januari 2015

Uitvinden waar een schilderij over gaat blijft moeilijk. Het mooiste is dat je het concept van tevoren al bepaalt, anders moet je dat achteraf uitzoeken. Bij onderstaande stand viel mijn oog op gelaat en onderarm van het model, waarvan de schaduw rood oplichtte. Dat rood is bewust geschilderd. Maar nu pas zie ik dat dat dit gedeelte er ook uitspringt door het licht-donker en door de richting van de onderarm. Alleen, of door dat meervoudige contrast het schilderijtje er beter op wordt, weet ik niet.

In tegenstelling tot wat je zou denken, gaat een schilderij meestal níet over het afgebeelde onderwerp — het onderwerp is meer een aanleiding om een schilderij te maken. Een bloemstilleven gaat niet over bloemen, maar (bijvoorbeeld) over vorm, over kleur of over licht en donker. Denkend over schilderijen kun je jezelf de vraag stellen: waar gaat dit schilderij over? Dan wordt niet het onderwerp bedoeld, maar de essentie van het schilderij, het concept.

Deze schilderavond probeerde ik weer te schilderen vanuit een concept. Veel kwam er niet van terecht, want ik wilde te hard. Maar met onderstaand schilderijtje ben ik best tevreden. Aanvankelijk dacht ik dat dit schilderij ging de oplichtende borst van het model. Achteraf pas werd mij duidelijk dat dit schilderijtje gaat over richtingen: de diagonale richting van de benen en de linkerarm, en het contrast daarvan met de onderrug. De spanning in het lichaam kun je daardoor bijna kunt invoelen, en misschien is die spanning wel het eigenlijke onderwerp.

Afgelopen decembermaand heb ik ontdekt hoe het is om te schilderen vanuit een concept. Wat dat is, is niet eens zo makkelijk uit te leggen. Alla prima-docent Barry John Raybould zegt:

Before you lay a brush on your canvas, it is imperative you have a concept for your painting. For a concept, ask yourself: “What is this painting about?” “What made me stop and look?” Answer the question in three words or less. If it takes you more words than that, think again.

Het moeilijkste onderdeel zit voor mij in het woordje “stop”. Het concept is er meestal wel, het moet alleen nog waargenomen worden en daarvoor is ontspanning nodig. R u s t. Deze avond had het model verordonneerd dat de standen tien minuten duurden. In die korte tijd moest ik van mezelf een beeldidee vínden én schilderen. Dat ging natuurlijk mis: de daarvoor benodigde rust ontbrak. Onderstaand schilderijtje is nog het beste gelukt. Alleen is het nog best lastig om het concept ervan in drie woorden te vangen. Wie het weet, mag het zeggen!