Maand: augustus 2018

Eén van de dertig vrouwen uit de tentoonstelling van Vrouwen van Museum Gouda is Marleen Felius. Zij schildert koeien, maar niet zomaar. Aan de kunstacademie studeerde Felius af op schilderijen met rundvee. Door veel mensen werd daar lacherig over gedaan, maar zij ontving de Drempelprijs voor schilderkunst 1970. Inmiddels is Felius rundvee-kunstenaar, -wetenschapper en -erfgoedbewaker. Voor de tweejaarlijkse Nederlandse Rundvee Manifestatie vereeuwigt ze de kampioenskoeien. Haar levenswerk is de documentatie van de vele verschillende runderrassen die op de wereld voorkomen, op basis van literatuurstudie, correspondentie en studiereizen. In het boek Rundvee – rassen van de wereld beschrijft en portretteert Marleen Felius, in een door haar zelf ontwikkelde systematiek, zo’n duizend runderrassen. Hieronder een detail van een in Gouda geëxposeerd documentatieblad. Wat ik mooi vind, is de combinatie van kunst en neiging tot volledigheid: de prachtige aquarel-portretten zijn los en precies tegelijk, terwijl de beschrijving van de runderrassen heerlijk systematisch is: allemaal komen ze aan de beurt, vrouwtjes boven, mannetjes beneden.

Marleen Felius, Twee runderrassen (1981, pen en aquarel)

Museum Gouda is een veelzijdig museum. Ter plekke werd ik aangenaam verrast door de tijdelijke tentoonstelling Van Gauguin tot Toorop, een verzameling schilderkunst van de School van Barbizon en Haagse School afkomstig uit het Groninger Museum. Er hingen onder andere schilderijen van George Breitner, Camille Corot, Jan Mankes, Isaäc Israels, Odilon Redon, Willem Bastiaan Tholen en Floris Verster. Tholen en Verster waren voor mij onbekende schilders van eigen bodem. Wat mij betreft is Willem Bastiaan Tholen dé grote ontdekking. Anders dan Verster heeft Tholen nooit het buitenland bezocht en zich vooral op het leraarschap gericht. Door zijn brave onderwerpkeuze is Tholen misschien nooit een groots en meeslepend kunstenaar geworden, maar schilderen kan hij. En hoe, ongelooflijk! Zie bijvoorbeeld dit schilderij. En deze. Deze ook. En deze. In een donker hoekje van Museum Gouda hing het hieronder afgebeelde schilderij. Erg jammer, want ik vind het een juweeltje: prachtig dat licht op het biljart, mooi dat doorkijkje. En let op de bladeren voor het bovenlicht van de deur, prachtig gedaan: verstild en levendig tegelijk.

Willem Bastiaan Tholen, Het biljart (ca. 1899)

Voor de tentoonstelling van Vrouwen van Museum Gouda was ik naar naar Gouda afgereisd, voor mij een nieuwe plek. En wat voor één. Wát een mooi Oudhollands stadje, wát een geweldige kerk (de 123 meter lange Sint-Janskerk) en wát een leuk museum: ouderwets en modern door elkaar, een veelzijdige schilderijencollectie en een openbaar te bezichtigen potten- en pijpen-depot. De dertig door Hedy d’Ancona uitgekozen vrouwen vormden een selectie uit de eigen collectie van het museum, deels al in de jarig tachtig aangekocht door de toenmalige feministische museumdirecteur Josine de Bruyn Kops (1976-86). De expositie doet daarom een beetje gedateerd aan. Onderstaand schilderij sprong er voor mij uit, door de kleur en door de gekke mengeling van figuratie en abstractie. En ook, denk ik, omdat het mij een beetje aan het latere werk van Constant doet denken (dezelfde kleuren, dezelfde mix).

Elizabeth de Vaal, Oranje met blauwe deksel (1984)

De Duitste kunstenaar Horst Janssen (1929-1995) is in Nederland amper bekend, maar in zijn eigen land heeft hij de statuur van een moderne Duitse Rembrandt. Of, op zijn Duits, van een Originalgenie. Niet geheel toevallig heeft het Rembrandthuis in 2008 een tentoonstelling aan zijn werk gewijd, want de link tussen hem en Rembrandt is de grafiek: Janssen was een zeer productieve tekenaar en graficus. Hij deed werkelijk álles: tekenen, illustreren, monotypes, etsen, houtsnedes, litho’s. Zijn werk is jaloersmakend knap: hij tekent bijna net zo goed als Rembrandt (die hij zeer bewonderde), zijn etsen zijn prachtig van lijn en van toon, zijn houtsnedes reuze inventief. In het Duitse Oldenburg is aan zijn werk een heel museum gewijd, dat ik op vakantie in Noord-Duitsland even aandeed. Helaas was er minder te zien dan ik dacht: alleen één verdieping gewijd aan de vele dieren die hij heeft afgebeeld. Ik miste de zelfportretten, landschappen, aquarellen. Misschien nog eens terugkomen?

Horst Janssen, Kameleon, 1961 (houtsnede)