De tentoonstelling Frans Hals en de Modernen was net een paar weken open, en ik was in de gelegenheid om te gaan kijken. Wat een feest. Een prachtige tentoonstelling, mooi ingericht en goed verzorgd. Frans Hals zag ik met nieuwe ogen, en er hingen interessante schilderijen van laat 19e/begin 20e-eeuwse schilders/bewonderaars. Met zijn levendige gezichten maakte Frans Hals op mij de meeste indruk. Dat is te zacht uitgedrukt: toen ik onderstaand schilderij zag, was ik even in de war – ik wist niet goed waar ik naar keek. Een foto? Een modern schilderij? Nee, het was een Hals uit 1633. Ik was perplex. Door de spontane uitdrukking lijkt het kopje van de vissersjongen te leven, heel anders dan de vaak steriele portretten uit dezelfde tijd. Hals presteert dat aan de lopende band, bijvoorbeeld in zijn beroemde Lachende jongen (ca.1625, ook in het Frans Hals Museum), in meerdere koppen uit zijn schutterstukken, bijvoorbeeld De schutters van de Sint-Jorisdoelen (1627, Frans Hals Museum) of De Magere Compagnie (1633/37, Rijksmuseum). De vergelijking met Los Borrachos (1628/29) van Diego Velasquez dringt zich op – de middelste man uit dat schilderij lijkt ook zo van de straat geplukt. De nog levende Britse schilder David Hockney heeft gesuggereerd dat zowel Velasquez als Hals hiervoor een optisch hulpmiddel gebruikten, een zogenaamde Camera Lucida. Een interessante hypothese, alleen ontbreken harde bewijzen. Hoe dan ook, ook mét zo’n hulpmiddel moet je kunnen schilderen. Kijkend naar het schilderij van de vissersjongen valt er veel te ontdekken. Bijvoorbeeld de correctie bij de rechterschouder, de nonchalante highlights op de kleding van de jongen (typisch Frans Hals, die flitsende streken), de draagmand die bijna lijkt te bewegen, de verstopte handen (draagt de jongen handschoenen tegen de kou?). Als je nog beter kijkt, wordt je verbazing alleen maar groter: ook het gezicht is opgebouwd uit nonchalante, losse streken. Alleen staan alle streken op precies de goede plek!
Frans Hals, Vissersjongen, 1632/33
