Hallucinant

De schilderijen van Maria Lassnig (1919-2014) gaan over een zeer particulier thema: de manier waarop de schilderes haar eigen (kwetsbare) lichaam ziet. Wat is er te zien: haar gelaat (vaak zonder schedel), buiten de schedel bungelende hersenen, borsten, geslachtsdelen. Niks universeels. Haar werk straalt zo weinig compassie uit dat je bijna aan zelfhaat gaat denken. De overzichtstentoonstelling in het Amsterdamse Stedelijk Museum is dodelijk volledig: veel werk uit ál haar perioden, dat had wel wat minder gemogen (zie deze recensie in het Parool). Mij vooral interesseert haar kleurgebruik: zuurstokroze, lichte gelen, lichte groenen en blauwen. (Licht)technisch gezien heet dat high-key painting. In dit geval is het effect vooral hallucinerend.

Maria Lassnig, De gele hand, 2000

Maria Lassnig, De gele hand, 2000

Zwanger

Te zien in het Belvedère Museum te Heerenveen: een prachtige overzichtstentoonstelling van de Bergense schilder Jaap Min (1914-1987). Er valt veel moois te ontdekken in de veelheid van de getoonde landschappen, portretten en stillevens. Bij de tijd van het jaar (2e hittegolf van 2019) past onderstaand landschap niet, maar de landschappen die Min schilderde herken ik als de landschappen uit de buurt waar ik woon: de polders, de duinen en daarachter de zee. Intrigerend is de zwangere winterlucht boven de besneeuwde velden, het vieze bruin in de voorgrond en hoe het kale geboomte overgaat in de lucht.

Jaap Min, Rode winter, 1978/79

Jaap Min, Rode winter, 1978/79

Dijkschap

Op de terugweg van een weekje Buitenkunst kwam ik langs Museum Belvedère in Heerenveen. In de vaste collectie werden de prachtige landschappen van Benner door mij node gemist. Wel kwam ik onderstaand juweeltje tegen van Jan Wiegers, een van de oprichters van de Groninger Ploeg (een expressionistische kunstbeweging opgericht in 1918). Onderstaand dijkschap is uit 1937 en niet echt karakteristiek voor De Ploeg; ten tijde van dit schilderij was Wiegers al naar Amsterdam verhuisd. In mijn ogen is het een (post)modern schilderij: prachtige compostie, strakke kleuren, curieuze abstractie. En wát een mooi licht aan de horizon. Verontrustend ook, je zou er de dreiging van de aanstormende wereldoorlog in kunnen voelen.

Jan Wiegers, Waddendijk met schapen, Ameland, 1932

Jan Wiegers, Waddendijk met schapen, Ameland, 1932

Armbenen

Bij mijn Buitenkunst-week in de Flevopolder heb ik een schetsboek voor tweederde volgetekend. Onderstaande tekening komt uit dat schetsboek: een soort mensdiertje. Eerst tekende ik beertjes met twee vooruitgestoken armen en twee vooruitgestoken benen, dus met vier vooruitstekende armbenen. Die zijn hier verdubbeld: vier armbenen aan elke kant. Toen verschenen er nog twee benen onder en twee boven. Het figuurtje heeft iets kwetsbaars: het is voor mij mens, dier en insect, maar bovenal een kind. Een dappere kindsoldaat.

Kindsoldaat, 21 x 30 cm

Kindsoldaat, 21 x 30 cm

Demaskerade

De laastste dag van een week tekenen bij Buitenkunst. In de ochtend was er tijd voor een laatste tekening, de middag ging op aan het inrichten van de eindtentoonstelling. De laatste tekening, daar kan ik dus héél lang over nadenken. De hele week ben ik bezig geweest met mensfiguren, dieren, vogels en vogelmaskers. Ik bedacht dat het tijd werd om de maskers af te zetten. Onderstaande tekening is een snelle tekening naar een schets uit mijn schetsboek. Getekend is er met Oostindische inkt, maar in de kwast waarmee ik uitwaste zat nog een restje bister, vandaar het bruin.

Demaskerade, 50 x 65 cm

Demaskerade, 50 x 65 cm

Trouwfoto

Systemisch werk is een tak van de (alternatieve) psychologie, waarin iemands positie in het leven geanaliseerd wordt naar aanleiding van een fysieke opstelling van familie, partners en vrienden. Die opstelling wordt vrijelijk gemaakt door de persoon in kwestie, met echte mensen of met poppen. Daarna begint de analyse. Hieronder heb ik een familieopstelling getekend van het gezin waaruit ik vandaan kom. Mijn ouders staan in het midden, in de pose van hun trouwfoto. De kinderen staan er omheen. Ik sta, denk ik, links. En de conclusie? Die laat ik over aan de deskundigen.

Trouwfoto met kinderschaar, 32 x 50 cm

Trouwfoto met kinderschaar, 32 x 50 cm

Gewapend

“Teken een dier” was één van de opdrachten van de Buitenkunst-workshop waaraan ik deelnam. Of een dier en mens. Bij mij werden het vogels, of beter, mensen met een vogelmasker. Ik heb geput uit een serie schetsen die ik ooit eerder gemaakt heb, gebaseerd op ervaringen uit mijn jeugd. Onderstaande tekening beeldt een gezinsituatie uit. De eetkamerstoelen ontbreken, maar ik geloof niet dat dat heel storend is.

Avondeten, 32 x 50 cm

Avondeten, 32 x 50 cm

Boven

Meedoen aan Buitenkunst betekent een week hard werken: ’s ochtends en ’s middags in de werktent de workshop, ’s avonds voorstellingen en exposities. Ik deed mee aan het programma Size Matters van Margreet Bouwman. Het idee was om mensen, dieren en voorwerpen samen af te beelden en te onderzoeken wat gebeurt er als je iets heel klein maakt dat in werkelijkheid heel groot is, of juist andersom. Eén van de opdrachten was een dier, een voorwerp en een voorzetsel te trekken (uit een grabbelton met heel veel dieren, voorwerpen en voorzetsels) en daar iets mee te doen. Ik trok walvis, fiets en “boven”. Om de zaak een beetje te ontregelen werkten we op een gegeven moment vanuit inktvlekken. Ik heb meerdere walvissen geproduceerd (deze en deze), maar pas met onderstaande Rorschach-tekening was ik écht blij. De geheimzinnige structuur van de (waterige) inktvlek, de uitlopers (van het droogföhnen), het gevonden oog en de gevonden mond, het zijn allemaal mooie cadeautjes die een spannende tekening opleveren.

Walvis en fiets, 30 x 42 cm

Walvis en fiets, 30 x 42 cm

Schuren

Het Singermuseum in Laren heeft deze zomer zijn collectie uitgewisseld met Museum Ostwall in Dortmund. Het gaat om schilderijen van Duitse expressionisten, dus felle kleuren, ruwe penseelstreken en krachtige vormen. De tentoonstelling bestaat uit bekende en minder bekende topstukken van kunstenaars van de expressionistische kunstenaarsverenigingen Die Brücke (onder andere Ernst-Ludwig Kirchner, Emil Nolde, Karl Schmidt-Rottluff en Erich Heckel) en Der Blaue Reiter (onder andere Wassily Kandinsky, Franz Marc, August Macke en Alexej von Jawlensky). Het afgebeelde schilderij van Alexej von Jawlensky maakte op mij de meeste indruk: sterk van vorm (de twee ovaalvormen, de diagonalen), bijzonder van uitdrukking en van kleur (violet en Pruisisch blauw, groen en gele oker). Mooi ook de dingen die schuren, zoals bijvoorbeeld de haarstreng over het gezicht en de puntige kin. En nú pas zie ik dat de schone slaapster haar hoofd laat rusten op een blauw beklede stoel. Daar schuurt dus ook iets…

Alexej von Jawlensky, Slapende (1911)

Alexej von Jawlensky, Slapende (1911)