Zwanger

Te zien in het Belvedère Museum te Heerenveen: een prachtige overzichtstentoonstelling van de Bergense schilder Jaap Min (1914-1987). Er valt veel moois te ontdekken in de veelheid van de getoonde landschappen, portretten en stillevens. Bij de tijd van het jaar (2e hittegolf van 2019) past onderstaand landschap niet, maar de landschappen die Min schilderde herken ik als de landschappen uit de buurt waar ik woon: de polders, de duinen en daarachter de zee. Intrigerend is de zwangere winterlucht boven de besneeuwde velden, het vieze bruin in de voorgrond en hoe het kale geboomte overgaat in de lucht.

Jaap Min, Rode winter, 1978/79

Jaap Min, Rode winter, 1978/79

Dijkschap

Op de terugweg van een weekje Buitenkunst kwam ik langs Museum Belvedère in Heerenveen. In de vaste collectie werden de prachtige landschappen van Benner door mij node gemist. Wel kwam ik onderstaand juweeltje tegen van Jan Wiegers, een van de oprichters van de Groninger Ploeg (een expressionistische kunstbeweging opgericht in 1918). Onderstaand dijkschap is uit 1937 en niet echt karakteristiek voor De Ploeg; ten tijde van dit schilderij was Wiegers al naar Amsterdam verhuisd. In mijn ogen is het een (post)modern schilderij: prachtige compostie, strakke kleuren, curieuze abstractie. En wát een mooi licht aan de horizon. Verontrustend ook, je zou er de dreiging van de aanstormende wereldoorlog in kunnen voelen.

Jan Wiegers, Waddendijk met schapen, Ameland, 1932

Jan Wiegers, Waddendijk met schapen, Ameland, 1932

Schuren

Het Singermuseum in Laren heeft deze zomer zijn collectie uitgewisseld met Museum Ostwall in Dortmund. Het gaat om schilderijen van Duitse expressionisten, dus felle kleuren, ruwe penseelstreken en krachtige vormen. De tentoonstelling bestaat uit bekende en minder bekende topstukken van kunstenaars van de expressionistische kunstenaarsverenigingen Die Brücke (onder andere Ernst-Ludwig Kirchner, Emil Nolde, Karl Schmidt-Rottluff en Erich Heckel) en Der Blaue Reiter (onder andere Wassily Kandinsky, Franz Marc, August Macke en Alexej von Jawlensky). Het afgebeelde schilderij van Alexej von Jawlensky maakte op mij de meeste indruk: sterk van vorm (de twee ovaalvormen, de diagonalen), bijzonder van uitdrukking en van kleur (violet en Pruisisch blauw, groen en gele oker). Mooi ook de dingen die schuren, zoals bijvoorbeeld de haarstreng over het gezicht en de puntige kin. En nú pas zie ik dat de schone slaapster haar hoofd laat rusten op een blauw beklede stoel. Daar schuurt dus ook iets…

Alexej von Jawlensky, Slapende (1911)

Alexej von Jawlensky, Slapende (1911)

Verdiend

Hoeve Overslot in Egmond aan den Hoef wijdde in juni een tentoonstelling aan het werk van Frits de Nooijer. De Nooijer (1943) is een toegewijd schilder, iemand die leeft voor het tekenen en schilderen. In zijn werkzame leven was hij docent beeldende vorming aan de Pabo in Alkmaar. Elke maandagavond organiseert hij in de kapel van het Karmelklooster een inloopavond  waar portret- en modelgetekend wordt. Nu werd hij behalve met een tentoonstelling ook nog geëeerd met de Cultuurprijs 2018 van de Stichting Kunst en Cultuur Egmond, vanwege zijn jarenlange inzet voor de lokale kunst en cultuur. Helemaal verdiend!

Frits de Nooijer, Kermis in Egmond aan den Hoef

Frits de Nooijer, Kermis in Egmond aan den Hoef

Verfplas

Voorafgaand aan een opening in het Egmondse Overslot bezocht ik Galerie de Kapberg, een sympathieke galerie gerund door vrijwilligers. Omdat daar elke expositie werk van meerdere kunstenaars toont, is er bijna altijd wel iets interessants te zien. Mijn ontdekking van deze keer is Clare van Stolk, zo te zien een Bergense kunstenaar. Beneden hingen bloemschilderijen en aquarellen, boven waren intrigerende modeltekeningen te zien. Karakteriserend voor haar werk is dat zij heel los en met minimale middelen spannende beelden probeert te creëren. Zie bijvoorbeeld onderstaande visjes: niet meer dan een verfplas met een paar kleuren en twee kleine rondjes. Erg inspirerend!

Clare van Stolk, Vissen (aquarel)

Clare van Stolk, Vissen (aquarel)

Bosschap

Een Friese schilder in Noordholland. Normaal toont de galerie Ronald Kraayeveld uit Noord-Scharwoude kunst uit eigen regio, maar voor de jubileumexpositie kwam er kunst over uit Friesland. Jentsje Popma (97 jaar) is gestopt met schilderen en heeft het werk uit zijn atelier geschonken aan stichting Nijkleaster die in Jorwert een bezinningsoord wil stichten (eerst in het Radboudkerkje, later in een echt klooster). Er zijn al meerdere verkoopexposities geweest, maar de schilderijen in Noord-Scharwoude zijn nog te koop. Onderstaand schilderij zou ik best willen hebben. Prachtig geschilderd, de bomen en het bosbed. Prachtig is het schemerbos in de verte, prachtig is het roze licht dat gloort aan de boomtoppen. Dit bos zou ik zo willen instappen, op pad naar het licht aan de horizon.

Jentsje Popma, Bosschap

Jentsje Popma, Bosschap

Landbouwtechnicus

Ooit bezocht ik samen met mijn vader de Leeuwardense galerie de Roos van Tudor. Daar troffen we een ets van Abe Gerlsma waarop het huisje van mijn vader afgebeeld stond, gezien vanaf het (oude) Van Harinxma-kanaal. Aanvankelijk schroomde mijn vader deze ets te kopen (te duur!), maar uiteindelijk heeft hij hem toch aangeschaft. Nú was ik in museum Martena in Franeker voor dezelfde Abe Gerlsma. De tentoonstelling was naar aanleiding van zijn honderdste geboortejaar. Gerlsma (1919-2012) was van beroep landbouwtechnicus, maar daarnaast was hij ook kunstenaar, fanatiek (kleur)etser en schilder, beide vaak in aardkleuren en lichte blauwen. Wat ik mij nooit zo gerealiseerd heb, was dat Gerlsma zijn hele leven geboeid was door de speciale lichtval in het Friese landschap. Friesland in tegenlicht, langs de kust of op het land, was het belangrijkste thema van zijn schilderijen en etsen. Dat blijkt ook uit het onderstaande, afgebeelde schilderij.

Abe Gerlsma, Aalsum

Abe Gerlsma, Aalsum

Trompe l’oeil

Op tentoonstellingbezoek bij het Noordbrabants Museum in Den Bosch (Jan Sluijters) maakte ik ook kennis met de vaste collectie. Daaronder twee spannende fotoschilderijtjes van Femke Dekkers, deze en het hieronder afbeelde werk. Toen ik ervoor stond, wist ik niet goed waar ik naar keek: waren dit (bewerkte) foto’s of schilderijen? Is het onderwerp abstract of wordt er iets weergegeven? En waar komt die ruimtelijkheid vandaan? Na bestudering van haar website begrijp ik het beter: Femke Dekkers maakt ruimtelijke opstellingen die ze bewerkt, beschildert en beplakt. Het resultaat fotografeert ze. Haar doel is om abstracte composities te maken en de ruimtelijkheid ‘plat te slaan’. Dat lukt haar aardig. Je kijkt dus naar een soort omgekeerde ‘trompe l’oeil’. Het spannende is de onvolmaaktheid ervan: de ruimtelijkheid blijft er altijd een beetje doorheen sijpelen.

Femke Dekkers, Painted Picture 6, 2014

Femke Dekkers, Painted Picture 6, 2014

Wonderschoon

Tot en met 7 april 2019 is Noordbrabants Museum in Den Bosch een prachtige tentoonstelling te zien: De wilde jaren van Jan Sluijters. Jan Sluijters (1881-1957) is een van mijn schilderhelden. De wilde jaren slaan op zijn begintijd. In 1904 won hij de Prix de Rome. Met de daarmee verkregen reisbeurs reisde hij naar Spanje en Italië. Het werk dat hij daar maakte (onder andere wild dansende flamencodanseressen) werd door de Nederlandse jury van de Prix de Rome te modernisch gevonden en zijn stipendium werd ingetrokken. Samen met Leo Gestel bezocht hij in 1911 Parijs. De Bossche expositie toont het werk van die reizen en de luministische landschappen die hij in Nederland maakte. Onder invloed van hun bezoek aan Parijs maakten Sluijters en Gestel een aantal kubistische schilderijen, te zien in de laatste tentoonstellingszaal. Het hieronder afgebeelde schilderij hangt daar ook. Het is een herinnering aan Parijs: een paardenkoets met drie mannen. Qua stijl lijkt het doek eerder door Matisse beïnvloed dan door de kubisten: het is een prachtige, bijna abstracte compositie met een groenig (kunst?)licht in de voorgrond. Wit is de cirkel in de voorgrond (een terrastafel?), evenals de lantaarns. De bovenkant van het schilderij lost op in het donker van de bomen (excuses voor de lichtreflecties). Het rood van het paardendek komt terug in de achtergrond en in het vlakje in de voorgrond. Een terrasstoel? Eigenlijk maakt dat niet uit. Wonderschoon, dit schilderij, ik raak er niet op uitgekeken.

Jan Sluijters, Fiacre met Sacre Coeur, 1912

Jan Sluijters, Fiacre met Sacre Coeur, 1912

Graficus

Over de tentoonstelling Hockney-Van Gogh hoorde ik enthousiaste geluiden, dus ging ik zo snel mogelijk kijken. En het klopt: een echte aanrader deze expositie. In de nieuwe vleugel van het Amsterdamse Van Gogh Museum hangt beneden het grote werk, boven de tekeningen en voorstudies. Met een museumjaarkaart (geen toeslag, alleen online een tijdslot reserveren) is het gratis, waar maak je dat nog mee? Al vele jaren ben ik al een fan van David Hockney (1937), vooral vanwege zijn onderzoekende geest, zijn experimenten met perspectief en met oude en nieuwe technologie (camera lucida, fax, iPad). Maar ik kende hem alleen van de plaatjes, uit de boeken. Deze tentoonstelling was voor mij de eerste kennismaking met zijn echte werk, live. Eerlijk gezegd viel die kennismaking mij een beetje tegen. Staand voor zijn werk, met de neus op het doek viel er voor mij niet veel te ontdekken, niet meer dan ik al wist. Zijn toonstudies en kleurstudies zijn prachtig studieus, zijn grote werken indrukwekkend en zijn video-installatie over de vier seizoenen is jaloersmakend mooi. Alleen, zijn schilderwerk behelst niet meer dan het tekenen van patroontjes en het invullen van omlijnde kleurvlakken. Hij wérkt niet in de verf. Toch eerder een graficus dan een schilder? Ik ben er nog niet uit.

David Hockney, Nog meer gevelde bomen langs Woldgate, 2008

David Hockney, Nog meer gevelde bomen langs Woldgate, 2008