Op koopzondag toog ik ‘op fietse’ naar de tentoonstelling van Caesar van Everdingen in het Stedelijk Museum Alkmaar, door de Volkskrant aangeprezen als “bijna net zo goed als de Bossche Jeroen Bosch-tentoonstelling.” Van Caesar van Everdingen had ik eerlijk gezegd nog nooit gehoord. Op het eerste gezicht: een zeventiende-eeuwse schilder van stichtelijke/bijbelse onderwerpen, zo eentje waar het Rijksmuseum in grossiert.
Maar de Volkskrant heeft gelijk: de expositie is echt de moeite waard. Van heinde en verre zijn schilderijen aangevlogen. Een groot Alkmaars schuttersstuk is voor de gelegenheid gerestaureerd. De zalen zijn mooi en smaakvol ingericht, met zorg. Prachtig zijn de enorme kamerschermen die de ruimte nog intiemer maken. De catalogus is zeer informatief. En, anders dan in ’s Hertogenbosch was het hier aangenaam rustig; véél te rustig voor zo’n mooie tentoonstelling.
Van de schilderijen bevielen mij vooral de portretten. De meeste portretten zijn van het soort calvinistisch-zwart-met-kanten-kraag, maar allemaal opvallend sterk van vorm. Enkele portretten tonen onverwacht fris en modern: met name dit Guitige jongetje met linten en het afgebeelde Meisje met brede hoed.
Caesar van Everdingen (1617-1678) was Alkmaarder van geboorte. Hij werkte tien jaar in Haarlem en vervolgde zijn latere leven weer in Alkmaar. Hij was een exponent van het Hollands classisisme: deugdzame onderwerpen geschilderd in een koele, gladde, academische stijl – de verfstreek mocht vooral niet zichtbaar zijn. Een moraliserende schilderstijl voor de rijken en machtigen. De theoreticus van deze beweging, Gerard de Lairesse, schreef dat bij Rembrandt (zijn leermeester) “het sap gelyk drek van het stuk neer liep.”
Bij van Everdingen geen dikke verfklodders zoals bij de tien jaar oudere Rembrandt van Rijn. Integendeel, van Everdingen kon glad schilderen als de beste: hij bracht de verf ‘gelyk en malsch’ op. Kunstenaarsbiograaf Arnold Houbraken roemde hem aan het begin van de achttiende eeuw om zijn ‘vleiend penceel’. Van Everdingen was een nauwgezet man die zijn doeken minutieus voorbereidde. Een serieus type. Alleen, hoe moet ik dat rijmen met het frivole Meisje met brede hoed?
Caesar van Everdingen, Meisje met brede hoed, ca 1645-1650