De tentoonstelling Munch : Van Gogh is inmiddels afgelopen. Volgens de Volkskrant was dit dé blockbuster van 2015: meer dan een half miljoen bezoekers, ruim twee keer zoveel als de Rembrandt-tentoonstelling in het Rijks. Aangetrokken door de vele publiciteit ging ik de laatste dag kijken. Het was nog steeds druk: lange wachtrijen buiten in de vrieskou, gratis Chocomel voor de wachtenden.
Binnen zijn de schilderijen van Munch in de minderheid. Wat er van hem hangt, vind ik geen supersterke selectie. Bijvoorbeeld maar één versie van de Schreeuw, maar niet de beroemdste. Munch’s houtsnedes vond ik mooi, verrassend en sterk, maar daarvan hingen er maar twee of drie. In de tentoonstelling wordt vooral de overeenkomst tussen beide schilders benadrukt – alsof de grootheid van Munch op Van Gogh moet afstralen en vice versa. Misschien voer voor een kunstgeschiedenisscriptie – maar ook voor een tentoonstelling?
De overeenkomsten: Edvard Munch (1863-1944) en Vincent van Gogh (1853-1890) zijn nationale grootheden. Beiden maakten in dezelfde tijd een vergelijkbare ontwikkeling door. Beiden waren post-impressionist. Beiden waren eenlingen. Beiden waren tobbers, hadden psychische problemen. Ze hebben zelfs in dezelfde straat in Parijs gewoond. Alleen niet tegelijkertijd – en dichter bij dan dat zijn ze niet gekomen. De verschillen zijn mijns inziens groter. Munch en Van Gogh kenden elkaar niet, en thematisch hebben ze weinig met elkaar te maken: Van Gogh’s passie was kleur, zijn lijnvoering krachtig. Munch’s thema was de onzekerheid van de intimiteit, zijn lijnvoering: bibberig.
Tekenend voor Munch vind ik de personages op de voorgrond van zijn schilderijen die vanuit de onderkant van de lijst omhoog kijken. Deze personages verhouden zich tot de personen in de achtergrond en de omgeving, het landschap. Die verhouding is problematisch, is er een van van existentiële onzekerheid. Aangrijpend vond ik de afgebeelde voorstudie van zijn handenschilderij. Een vooruitblik op de ongewenste intimiteiten van afgelopen oudjaarsnacht in Keulen? Is dat incident ook niet een aantasting van onze existentiële bestaanszekerheid? Van de mijne in ieder geval wél.
Edvard Munch, Hands