Met mijn vader was ik in Leeuwarden. We namen de gelegenheid te baat om in het Fries Museum de veelgeprezen tentoonstelling van Laurens Alma-Tadema te bekijken. Het was een drukte van belang: Alma-Tadema spreekt weer aan. In zijn tijd was hij in Engeland een gevierd society-schilder, ‘‘beroemd door zijn historische afbeeldingen van luxe en decadentie in het Romeinse Rijk, met smachtende figuren in prachtige marmeren interieurs, afgebeeld tegen een achtergrond van een oogverblindend blauwe Middellandse Zee of een azuurblauwe hemel’’ (Wikipedia). Na zijn dood werden zijn schilderijen al snel verguisd. De heropleving is van de laatste decennia.
Lourens/Laurence/Lawrence Alma-Tadema (1836-1912) is afkomstig uit het Friese Dronrijp. Zijn opleiding deed hij in België. In 1870 verhuisde hij naar Londen waar hij zich meteen thuis voelde: hij verkocht, liet zich al snel naturaliseren, werd beroemd en werd in 1899 in de adelstand verheven. Friesland heeft hem nooit meer terug gezien.
Waarom trekt deze tentoonstelling zoveel publiek? De Friezen zijn natuurlijk trots op ‘hun’ beroemdheid, maar het zijn toch vooral de luxueuze en decadente onderwerpen waar het publiek zich aan laaft: cultureel verantwoorde bling-bling, passend bij het neo-kapitalistische tijdsgewricht waarin we leven (al zal Donald Trump het bladgoud en de spiegels missen).
Zijn Alma-Tadema’s schilderijen kunst? Zijn Mozes gevonden (1904) vind ik een draak van een schilderij, meer een musicaldecor dan een kunstwerk. Niet geheel toevallig zijn de decors van veel spektakelfilms uit Hollywood gebaseerd op schilderijen van ús keunstner fan Dronryp. Maar schilderen, dát kon hij. Zijn toonbeheersing is ongelooflijk, zijn stofuitdrukking fenomenaal. Sommige van zijn standpunten zijn heel origineel, en hij kon mensen treffen in natuurlijke, levendige houdingen, zoals zijn dochtertje in My Studio (1867). Zijn organisatievermogen is ijzersterk: razend knap hoe hij de veelheid in zijn schilderijen kan laten samenwerken. Zelf vond ik de paar onaffe schilderijen aan het eind van de tentoonstelling het meest interessant, zoals bijvoorbeeld deze Uitgeputte maedines na de dans (zie het afgebeelde detail). Die onafgemaakte doeken laten zien hoe Alma-Tadema schilderde: gewoon, met verf. Alleen wel geniaal.
Lourens Alma-Tadema, Uitgeputte maenides na de dans (1874, detail)